ฝนมา..น้ำลงเขื่อนไหม ? @ขอนแก่น
คอลัมน์ “รู้จริง ถิ่นเฮา”
….เรื่องเล่า อ่านสนุก ซอกมุมของบรรพบุรุษ และมองออกไปเบื้องหน้า ในบริบทของ เศรษฐกิจ สังคม การเมือง เมื่อทุกเรื่องม้วนร้อย เป็นมิติเดียวกัน เหลืองสะพรั่งของดอกคูน และ เสียงแคน แล่นแต้ มาแล้ว………….
แหงนหน้ามองฟ้า ยามฝนพร่ำ ไม่ขาดเม็ด ใจคิดถึงทางไหลของน้ำว่า “น้องน้ำ” จะไหลลงเขื่อนอุบลรัตน์ หรือ ฝาย หรืออ่างเก็บน้ำ บ้านเฮา บ้างล่ะนะ….
มาคุยเรื่อง “น้ำ” กันหน่อยนะ….พ่อหลวง รัชกาลที่ 9 ท่านวางแผนเรื่อง “น้ำ” ไว้ทั้งประเทศ มีน้ำ… มีชีวิต….ลูกไทย ทุกคน ก้มกราบด้วยหัวใจ….
ขอนแก่น-บ้านเฮา มีแหล่งน้ำ มีต้นน้ำ ที่ไหน อย่างไรบ้าง…มะ..มา…เล่าสู่กันฟัง…
หากจะคิดถึง “เขื่อน” ในบ้านเฮา คือ เขื่อนอุบลรัตน์ ให้นึกถึง “กาละมัง” ขนาดใหญ่ๆ ที่เราต้องเก็บน้ำไว้ใช้ ใช้รองน้ำฝน ยามฝนตก มาจากรางน้ำฝน หากไม่มีฝน น้ำในกาละมัง ก็แห้งลง เมื่อเราใช้ไป จนหมด
“เขื่อนอุบลรัตน์ “ ก่อสร้าง เมื่อปี 2507 และ เปิดใช้งาน ในปี 2509 วัตถุประสงค์หลัก คือ เพื่อการชลประทาน หมายถึงการจัดสรรน้ำ เพื่อการเกษตร และเพื่อผลิตกระแสไฟฟ้า เป็นอันดับถัดมา
มาเรียนรู้ “ภาษาของชาวเขื่อน ” เพื่ออ่านค่า จาก รายงาน เรื่องน้ำ กันหน่อยปะไร…
น้ำหน้าเขื่อน หมายถึง : ปริมาณน้ำ ที่อยู่ในเขื่อน ความจุของน้ำในเขื่อนอุบลรัตน์ ราว 2,430 ล้านลูกบาศก์เมตร และระดับน้ำ เต็มเขื่อน คือ 2,500 ล้านลูกบาศก์เมตร
ระดับน้ำก้นอ่าง หมายถึง : ระดับน้ำ เป็นขอบที่ไม่ควรให้ต่ำกว่าระดับนี้ มาตราฐาน ที่กำหนดไว้ คือ 580 ล้านลูกบาศก์เมตร พบว่า ปัจจุบัน ระดับน้ำต่ำกว่าก้นอ่าง -300 ล้านลูกบาศก์เมตร ( ติดลบ หมายถึง ต้องนำน้ำก้นอ่างมาใช้)
น้ำไหลลงอ่าง หมายถึง : น้ำที่ไหลมาจากทิศทางต่างๆ ไหลลงอ่าง กำหนดไว้ว่า ค่าเฉลี่ยที่ไหลลง คือ 200 ล้านลูกบาศก์เมตร ต่อวัน หากเกินจากนี้ ต้องระบายออก
การระบายน้ำ มีแนวทาง ได้ 3 ช่องทาง คือ
- ระบายน้ำผ่าน Spillway หมายถึง การปล่อยระดับน้ำล้น เพื่อการเกษตร พบว่า ตัวเลข เป็น 0 เพราะ น้ำแล้ง ติดก้นอ่าง ไม่มีให้ไหลล้น
- ระบายผ่าน เครื่อง Turbine หมายถึง การปล่อยน้ำไปผลิตไฟฟ้า พบว่า ระดับน้ำก้นอ่าง จึงพบตัวเลข เป็น 0
- ระบาย ผ่าน River Outlet หมายถึง : การต่อท่อระบายน้ำ จากกลางเขื่อน ในระดับน้ำต่ำกว่าก้นอ่าง ปัจจุบัน ทำได้เพียงเล็กน้อย เพราะ น้ำแล้ง
ฤดูฝน ปีนี้ พยากรณ์ว่า จะมีฝน น้อยกว่า ปีก่อนหน้า ราว 5 % จากค่าเฉลี่ย 1,290 มิลลิเมตร ต่อปี และมีความหวังเล็กๆ ยังมี “ร่องฝน” พายุ อีกสัก 1-2 ลูก ในเดือนกันยายน นี้
คราวนี้ เราพอเข้าใจภาษาของชาวเขื่อน กันไปบ้างแล้ว เวลาเขารายงานตัวเลข จะได้อ่านค่าได้ และตอบตัวเองได้ว่า…ทำไม นะ…ทำไม ฝนตก จั่กจั่ก… เหตุใดจึงยังมีรายงานว่า น้ำในเขื่อนจึงยังไม่พอ ด้วยเหตุ อาทิ ฝนตกหลังเขื่อน มีสิ่งกีดขวาง การเดินทางของน้ำที่ไหลลงเขื่อน ฝนตกน้อยกว่าที่คาดการณ์ไว้ และเหตุอื่นๆ อีกมากมาย ของธรรมชาติ ดังนั้น..เรายังต้องช่วยกัน ใช้น้ำอย่างรู้ค่า ใช้น้ำอย่างประหยัด น้ำเป็นทรัพยากรที่มีค่า เพราะ “น้ำ คือ ชีวิต”
มาช่วยกันลุ้น ให้ฝนตก “หน้าเขื่อน” ให้ไหลลงอ่าง กันเถอะ…
บันทึกช่วยจำ : พื้นที่อ่างเก็บน้ำ ของเขื่อนอุบลรัตน์ มีพื้นที่ราว 2 แสนไร่ เป็นอ่างลักษณะแบน จุดลึกสุด ราว 30 เมตร
